Tapio A. M. Saarelainen „Biały snajper: Simo Häyhä” – recenzja

Zawsze interesowało mnie snajperstwo i strzelanie precyzyjne, dlatego zdecydowałem się na przeczytanie tej pozycji. Szczególnie zaciekawił mnie napis na okładce: Najskuteczniejszy snajper w historii. Słyszałem wcześniej o Simo Häyhä (urodzony 17 grudnia 1905, zmarł 1 kwietnia 2002) i innych słynnych strzelcach uczestniczących w wojnie zimowej i walczących podczas II wojny światowej. Finowi przypisywanych jest 505 (lub 542) potwierdzonych trafień, co czyni go jednym z najskuteczniejszych żołnierzy w historii konfliktów zbrojnych. Szturmujący Finlandię Rosjanie nadali mu przydomek – Biała śmierć.
Mniej więcej połowę przeciwników Häyhä wyeliminował za pomocą karabinu SAKO M/28-30 (fińskiej wersji Mosina o numerze seryjnym 35281) popularnie określanego mianem Pystykorva (szpic, od rasy psa) wyposażonego jedynie w mechaniczne przyrządy celownicze. Do reszty strzelał z bliższych dystansów wykorzystując do tego celu pistolet maszynowy Suomi KP/-31. Häyhä został ciężko ranny podczas wojny zimowej. Trafiono go w twarz. Za swoją skuteczność w walce został po zakończeniu konfliktu awansowany z kaprala do podporucznika. Do dzisiaj pozostaje to najszybszą promocją w historii Finlandii.

Jedno z najsłynniejszych zdjęć fińskiego snajpera Simo Häyhä z czasów wojny zimowej. Prosty, biały kombinezon przyczynił się do nadania mu przez przeciwnika przydomka Biała śmierć

Wszystkie opracowania tego typu warto zawsze rozpocząć od przejrzenia spisu treści. Pozwala to zorientować się czego się spodziewać i jak autor zorganizował treść. I tu pierwsze miłe zaskoczenie. Lektura zapowiadała się szczególnie smakowicie, gdyż sam autor – Tapio Saarelainen jest wojskowym snajperem, instruktorem i wielokrotnym medalistą zawodów strzeleckich. Czyli naprawdę wie, o czym pisze.
W pierwszej części tomu znajduje się życiorys Simo Häyhä, przedstawiający chronologicznie najważniejsze wydarzenia z jego długiego żywota. Snajper dożył bowiem niemal stu lat. Następnie autor opisuje tajemnice sukcesów strzeleckich, szczegółową budowę broni używanej przez fińskiego snajpera i zastosowanie jego wiedzy we współczesności. Ostatnie rozdziały traktują o podstawach strzelania wyborowego, ognia strzeleckiego na polu walki i innych ściśle z nimi związanych zagadnieniach.

Zdjęcia Simo Häyhä po zakończeniu wojny zimowej. Snajper odniósł dotkliwą ranę twarzy w zwycięskim pojedynku snajperskim z radzieckim żołnierzem. Na drugiej stronie ostatnia fotografia przed śmiercią w 2002

Niestety treść owych rozdziałów ma bardzo zróżnicowany poziom. Autor opisuje losy Simo Häyhä bardzo szczegółowo, jednak często powtarza się i przeskakuje wątki. Tajemnice sukcesów są opisane tak bardzo ogólnie, że właściwie nic z nich nie wynika. Poza może jedną główną przesłanką: jeśli chcesz być naprawdę dobrym snajperem to najpierw musisz być naprawdę dobrym myśliwym. Nie jest to właściwie tajemnica, jeśli popatrzyć na życiorysy większości uznanych strzelców odnoszących wojenne sukcesy. Ciekawie natomiast został opisany system szkolenia i egzaminowania ochotniczej Gwardii Obywatelskiej – Suojeluskunnat, do której należał Häyhä. Ta licząca ponad 111 tysięcy członków formacja wykazała się podczas wojny radziecko-fińskiej niezwykłą skutecznością. Zresztą, w całej książce autor uderza cały czas w patriotyczne nuty. Kładzie duży nacisk na poświęcenie dla kraju ojczystego, co powraca we wszystkich rozdziałach. Czytając biografię Simo Häyhä nietrudno się domyślić, że książkę napisał zawodowy żołnierz.

Häyhä z pamiątkowym karabinem darowanym mu za skuteczność w walce podczas wojny radziecko-fińskiej 1939-1940

Rozdział na temat broni wyborowej używanej podczas konfliktu przez fińskiego snajpera jest wyjątkowo szczegółowy. Jeśli ktoś interesuje się historią broni strzeleckiej, to znajdzie tu sporo informacji. Doświadczenia z walk podczas wojny zimowej (talvisota 1939-1940) i następującej po niej wojny kontynuacyjnej (jatkosota 1941-1944) wpłynęły na sposób szkolenia współczesnych strzelców wyborowych i snajperów służących w fińskich siłach zbrojnych. Niestety, zagadnienie to potraktowano wyjątkowo ogólnikowo. Jest to raczej lista wytycznych, niż przepis podający gotowe informacje. To, co zwraca uwagę, to opis zawodów snajperskich imienia Simo Häyhä i zamieszczony w książce odręczny szkic z wytycznymi dla strzelców.

Reprodukcje map z okresu zawierają śladową liczbę szczegółów. Charakterem bliżej im do ilustracji, niż diagramów dostarczających czytelnikowi dodatkowych informacji

Rozdziały poświęcone historii konfliktu radziecko-fińskiego wzbogacono mapami z okresu wojny. Są one jednak wyjątkowo nieczytelne. Nie jest jasne, czy reprodukcje w małym formacie zatraciły szczegóły, czy też jest to działanie celowe. Nie mają one zdradzać szczegółów, a jedynie pełnić rolę ilustracyjną. Sygnalizować, że są dokumenty potwierdzające autentyczność opisanych wydarzeń. Słabą jakość załączonych planów nadrabiają bardzo ciekawe i niekiedy zaskakujące informację na temat wojny zimowej.

Fiński karabin powtarzalny SAKO M28/30 była to odmiana radzieckiego Mosina. Broni tej używał Simo Häyhä zarówno przed, jak i w trakcie wojny / Zdjęcie: The Norwood Armory

W książce można znaleźć także ciekawe wyniki badań dowodzące przewag treningu strzeleckiego nad technicznymi charakterystykami broni strzeleckiej. Autor tłumaczy jak istotny wpływ na celność mają umiejętności, a jak marginalny parametry karabinu, warunki terenowe i atmosferyczne. Co ciekawe, wspiera się w tym przypadku tabelami, wzorami i konkretnymi danymi. Informacje przekazano jasno i zrozumiale w sposób, który zainteresuje nawet początkujących. Na końcu biografii znajdziemy dokładną chronologie walk na linii rzeki Kollaa, wraz z mapami sytuacyjnymi rejonu. Te są już wyraźne i nie pozostawiają wątpliwości.

Simo Häyhä zmarł 1 kwietnia 2002 roku. Jego grób mieści się na cmentarzu w Ruokolahti w fińskim regionie Karelia / Zdjęcie: Klockster

Książka Biały snajper: Simo Häyhä napisana została oszczędnym wojskowym językiem. Choć stworzona przez czynnego snajpera i zawiera sporo informacji dla strzelców, to jednak nie jest podręcznikiem. Nie taki był cel autora. Można w niej znaleźć dużo informacji dotyczących życia samego Simo Häyhä.
Same historie opowiadane przez bohatera ciężko nazwać porywającymi w hollywoodzkim stylu. Przykładem może być zdanie: Składałem się do strzału i celowałem prosto w środek celu. Nie czułem nic do wrogów. Strzelałem i przeładowywałem broń, dopóki miałem ich przed sobą. Zimne i stonowane opisy rodem ze Skandynawii, choć nie pozbawione poczucia humoru. Dla przykładu można podać, że pytany po latach o sekret swojej celności miał odpowiadać jednym słowem: praktyka. Simo Häyhä był strzelcem o nieprzeciętnych umiejętnościach, a jednocześnie bardzo skromną osobą.
W mojej skali książka uzyskuje 8 punktów na 10 możliwych. Ta pozycja choć niepozbawiona wad jest zdecydowanie godna polecenia każdemu, kto pasjonuje się strzelectwem.

Szkic z zawodów imienia Simo Häyhä. Na prostym diagramie przedstawiono kolejne pozycje strzeleckie, rozmieszczenie i odległość do celów